Od Madejskiego do Boruca, czyli polska bramka na mundialach

EDWARD MADEJSKI – 12 meczów w reprezentacji

Bronił tylko w jednym, ale za to historycznym meczu dla Polski: z Brazylią w 1/8 finału mundialu 1938. To był debiut reprezentacji w turnieju. Polacy walczyli dzielnie, przegrali dopiero po dogrywce (5:6), ale musieli wracać do domu.

Madejski w latach 1936 – 1938 wystąpił w sumie w 12 spotkaniach kadry, puścił 33 gole. Przez większość kariery bronił w krakowskich klubach: Juvenii i Wiśle. Krótko przed wybuchem II wojny światowej przeniósł się do Garbarni, a potem do Zaolzia Trzyniec.

W czasie okupacji organizował rozgrywki konspiracyjne, będące przykrywką dla działalności podziemnej. W 1943 roku wpadł w ręce gestapowców i na trzy miesiące trafił do celi śmierci w Stanisławowie. W trakcie transportu do więzienia Montelupich zdołał uciec i schronić się w Limanowej.

Po wojnie nie porzucił futbolu, reaktywował Polonię Bytom, w której bronił jeszcze przez cztery lata. Następnie wrócił do Krakowa, gdzie w 1954 roku zdobył dyplom inżyniera na Akademii Górniczo-Hutniczej. W 1956 roku skazano go za szpiegostwo. Spędził trzy lata w komunistycznym więzieniu. Został publicznie oczyszczony z zarzutów i zrehabilitowany, ale schorowany i samotny żył w zapomnieniu.

„Nie czułem bólu, gdy po „wyzwoleniu” więziono mnie za to, że pragnąłem być patriotą. Zapominam o goryczy, że ponad pół wieku fałszowano historię, a to przecież jest i moje życie” – pisał w przedmowie do „Encyklopedii piłkarskiej Fuji – Biało-czerwoni”. Doczekał wolnej Polski. Zmarł w 1996 roku, w wieku 81 lat. Spoczął na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

JAN TOMASZEWSKI – 63 mecze w reprezentacji

Na zawsze pozostanie człowiekiem, który zatrzymał Anglię. Zakończony remisem mecz na Wembley okazał się przepustką do wielkich sukcesów. Polacy pierwszy raz po wojnie zakwalifikowali się na mundial, a Tomaszewski był jednym z liderów drużyny, która w 1974 roku na boiskach w RFN stanęła na podium.

Zagrał we wszystkich siedmiu spotkaniach: z Argentyną (3:2), Haiti (7:0), Włochami (2:1), Szwecją (1:0), Jugosławią (2:1), RFN (0:1) i Brazylią (1:0). Jako pierwszy w historii obronił na jednych MŚ dwa rzuty karne, w tym strzał Uliego Hoenessa w półfinale. Ta interwencja mogła dać Polsce awans do finału. Mecz we Frankfurcie rozgrywany był jednak w fatalnych warunkach, piłka grzęzła w kałużach, gospodarze wygrali dzięki trafieniu Gerda Muellera, a później sięgnęli po trofeum. Polakom pozostała walka o trzecie miejsce, pokonali Brazylię, a Pele nazwał Tomaszewskiego najlepszym bramkarzem świata.

Dwa lata później zdobył olimpijskie srebro na igrzyskach w Montrealu. Tam też wystąpił we wszystkich meczach. U Kazimierza Górskiego miał niepodważalną pozycję. Miejsce w bramce stracił dopiero w trakcie mundialu w Argentynie. Po czterech pierwszych spotkaniach – z RFN (0:0), Tunezją (1:0), Meksykiem (3:1) i Argentyną (0:2) – Jacek Gmoch posadził go na ławce. Do reprezentacji wrócił w 1981 roku, na dwa mecze. Ostatni występ zaliczył w rozgrywanym w Łodzi sparingu z Hiszpanią (2:3).

Sukcesy z kadrą osiągał jako zawodnik ŁKS Łódź. Po MŚ w Argentynie wyjechał najpierw do Belgii (Beerschot), a następnie do Hiszpanii (Hercules Alicante). Skończył studia trenerskie na warszawskiej AWF. Próbował swoich sił jako szkoleniowiec łódzkich zespołów (ŁKS, Widzew, Orzeł) oraz trener bramkarzy w kadrze Andrzeja Strejlaua (1989-1990). Pracował jako specjalista ds. marketingu, był doradcą prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki Jacka Dębskiego. Publikował felietony, występował jako ekspert telewizyjny i w ostrych słowach wypowiadał się o działalności PZPN.

Już jako piłkarz interesował się życiem politycznym. W 1982 roku wstąpił do Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, popierając wprowadzenie stanu wojennego. Podczas wyborów prezydenckich w 2010 roku wspierał kandydaturę Jarosława Kaczyńskiego. Rok później zdobył mandat poselski z list PiS, ale jeszcze przed kolejnymi wyborami rzucił się w drugi róg sceny politycznej, przechodząc do klubu parlamentarnego PO. Nie uzyskał jednak poselskiej reelekcji.              

ZYGMUNT KUKLA – 20 meczów w reprezentacji

Koledzy z boiska mówili o nim bohater drugiego planu. Do polskiej bramki wszedł na dobre po przegranym meczu z gospodarzami na mundialu w Argentynie. Bronił w spotkaniach z Peru (1:0) i Brazylią (1:3). U Ryszarda Kuleszy stał się podstawowym bramkarzem. Pokaz swoich umiejętności dał zwłaszcza w meczu z Holendrami w eliminacjach Euro 1980. Polacy zremisowali z wicemistrzami świata w Amsterdamie 1:1, ale do finałów nie awansowali.

Przez niemal całą karierę związany ze Stalą Mielec. W sierpniu 1981 roku wyjechał do Grecji, by grać w Apollonie Ateny. Miał wrócić w grudniu, ale z powodu wprowadzenia stanu wojennego pozostał w klubie jeszcze przez dwa lata. Po powrocie do kraju odrzucił propozycję pracy jako trener Stali i zatrudnił się w fabryce WSK Mielec. W 1986 roku uległ ciężkiemu wypadkowi, wózek widłowy zmiażdżył mu nogę, groziła mu amputacja. Po długiej rehabilitacji doszedł do sprawności, ale w latach 90. zachorował na raka gardła. Wygrał tę walkę, ale potem zmagał się z kolejnymi chorobami. W marcu 2016 roku doznał udaru mózgu, zmarł dwa miesiące później. Miał 68 lat.

JÓZEF MŁYNARCZYK – 42 mecze w reprezentacji

Początkowo był zmiennikiem Kukli. Po aferze na Okęciu i zwolnieniu Kuleszy ze stanowiska selekcjonera został bramkarzem numer jeden u Antoniego Piechniczka. Na mundialu w Hiszpanii bronił we wszystkich meczach. Cztery z pięciu pierwszych spotkań – z Włochami (0:0), Kamerunem (0:0), Belgią (3:0) i ZSRR (0:0) – kończył z czystym kontem . Jedynego gola wbili mu Peruwiańczycy (5:1). Niestety później Polacy przegrali z Włochami (0:2) i tak jak w 1974 roku pozostała im rywalizacja o trzecie miejsce. Pokonali w niej 3:2 Francuzów.

Na kolejnych mistrzostwach w Meksyku drużynie Piechniczka nie udało się już sięgnąć po medal. W dwóch pierwszych meczach – z Marokiem (0:0) i Portugalią (1:0) – Młynarczyk ponownie nie puścił bramki, ale potem Polacy doznali bolesnych porażek z Anglią (0:3) oraz Brazylią (0:4) i musieli pakować walizki. To było też pożegnanie Młynarczyka z kadrą. Sukcesy osiągał również w piłce klubowej. Z Widzewem dotarł do półfinału Pucharu Mistrzów (1983), a cztery lata później wywalczył to trofeum z Porto – jako drugi Polak po Zbigniewie Bońku. Zdobył także Superpuchar Europy i Puchar Interkontynentalny.

Po zakończeniu kariery zajął się szkoleniem bramkarzy. Był asystentem u selekcjonerów Andrzeja Strejlaua i Jerzego Engela, Piechniczkowi pomagał przy reprezentacji Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Pracował w Porto oraz Orlenie Płock, Amice Wronki, Widzewie Łódź i Lechu Poznań. W ostatnich latach trenował bramkarzy w młodzieżowych reprezentacjach Polski.

JERZY DUDEK – 60 meczów w reprezentacji

Jeden z bohaterów eliminacji mundialu w Korei i Japonii. Zagrał we wszystkich dziesięciu meczach, tylko wyjazdowe spotkanie z Norwegią (3:2) zaczął na ławce. Przyłożył rękę do pierwszego od 16 lat awansu Polski na mistrzostwa świata. Dobrych wspomnień z Korei jednak nie przywiózł, w meczach z gospodarzami (0:2) i Portugalią (0:4) sześć razy wyciągał piłkę z bramki, a zwycięstwo nad Amerykanami (3:1) obejrzał z ławki.

Debiutował u Janusza Wójcika, ale pierwszoplanową postacią stał się u Jerzego Engela. Długo cieszył się również zaufaniem Pawła Janasa, dopiero pod koniec eliminacji mundialu w Niemczech stracił miejsce w bramce ze względu na brak regularnej gry w Liverpoolu. Nie pojechał też na sam turniej, co wzbudziło ogromne emocje w środowisku i spotkało się z niezadowoleniem kibiców.

Przypomniał sobie o nim Leo Beenhakker, ale po dwóch słabych występach – z Danią (0:2) towarzysko i z Finlandią (1:3) na starcie kwalifikacji Euro 2008 – Dudek zniknął z kadry aż na trzy lata. Wrócił na dwa ostatnie mecze nieudanych eliminacji MŚ 2010, gdy drużynę przejął Stefan Majewski. Zagrał ze Słowacją przy pustych trybunach Stadionu Śląskiego. Polacy przegrali 0:1 po samobójczym golu Seweryna Gancarczyka, wyprzedzając w tabeli tylko San Marino.

Gdy Zbigniew Boniek został prezesem PZPN, uznał, że tak zasłużonemu piłkarzowi – zwycięzcy Ligi Mistrzów z Liverpoolem (2005), który karierę kończył w Realu – należy się godniejsze pożegnanie i w 2013 roku zorganizował w Krakowie mecz towarzyski z Liechtensteinem (2:0). Dudek wyprowadził zespół jako kapitan, zaliczył 60. występ w kadrze, dzięki czemu dołączył do Klubu Wybitnego Reprezentanta. Przy okazji stał się najstarszym zawodnikiem, który zagrał w drużynie narodowej (40 lat i 73 dni).

RADOSŁAW MAJDAN – 7 meczów w reprezentacji

To on zastąpił Jerzego Dudka w ostatnim spotkaniu na mundialu w Korei. Polacy pokonali Amerykanów 3:1, ale reprezentacyjna kariera Majdana nie nabrała rozpędu. Trwała zaledwie dwa lata.

Sześć z siedmiu meczów, w których zagrał, miało charakter towarzyski. Wychowanek Pogoni Szczecin karierę kończył w Polonii Warszawa, tam też próbował swoich sił jako dyrektor sportowy, kierownik drużyny, rzecznik prasowy i trener bramkarzy. Dziś, w przerwach między udziałem w kolejnych programach rozrywkowych, występuje jako ekspert i komentator.      

ARTUR BORUC – 65 meczów w reprezentacji

Rekordzista pod względem liczby występów w polskiej bramce. Grał u pięciu selekcjonerów: Janasa, Beenhakkera, Franciszka Smudy, Waldemara Fornalika i Adama Nawałki. Ulubieniec kibiców – nie tylko Legii Warszawa i Celtiku Glasgow.