Czeska kultura futbolowa

Jeden z pierwszych nauczycieli futbolu w Polsce, trener Cracovii Franta Kożeluh, był uczniem trenera praskiej Slavii Szkota Johny’ego Maddena. Inny słynny do dziś klub z Pragi – Sparta – przyjął kolor swoich koszulek – czerwonych, wpadających w bordo – od londyńskiego Arsenalu.

W roku 1920 Czechosłowacja grała już w finale turnieju olimpijskiego w Antwerpii, który z braku innych zawodów międzynarodowych można uznać za namiastkę mistrzostw świata.

Kiedy pod koniec lat 20. Austriak Hugo Meisl, jeden z tytanów futbolu tamtych lat (trener, sędzia, autor przepisów, organizator), wymyślił rozgrywki dla mistrzów i wicemistrzów krajów Europy Środkowej (Mitropa Cup), Sparta i Slavia należały do najlepszych uczestników. To były wówczas potęgi europejskie, tak atrakcyjne dla zagranicznych piłkarzy, jak dziś potentaci z Hiszpanii, Włoch czy Anglii.

W tamtych latach poziom i trendy w europejskim futbolu wyznaczały kluby Pragi, Wiednia i Budapesztu – Sparta, Slavia, Rapid, Austria, Vienna, Ferencvaros czy Ujpest. Mówiono o naddunajskiej szkole piłki nożnej, a tzw. czeska uliczka – prostopadłe podanie do napastnika wybiegającego na pozycję strzelecką – stała się jednym z kanonów futbolu, wspominanym i dziś.

Mecze Polaków z Czechami zazwyczaj źle się dla nas kończyły. Czechosłowacja była naszym pierwszym przeciwnikiem w eliminacjach mistrzostw świata. W meczu na Stadionie Wojska Polskiego (1933) przegraliśmy 1:2. Rewanż oddaliśmy walkowerem. Ministerstwo Spraw Zagranicznych uznało, że napięte stosunki polityczne na linii Warszawa – Praga nie sprzyjają kontaktom sportowym. FIFA ukarała PZPN grzywną. Czesi pojechali na mistrzostwa świata do Włoch, gdzie przegrali tylko z gospodarzami. Gwiazdą wicemistrzowskiej drużyny był Frantisek Planicka, obok Hiszpana Zamory najsłynniejszy bramkarz przed wojną. Oldrzich Nejedly został wówczas królem strzelców.

W roku 1947 trenerem niewiele znaczącej drużyny Radomiaka został Czech Rudolf Vytlacil. I nic poza ciekawostką by z tego nie wynikało, gdyby nie to, że 15 lat później Vytlacil, już jako trener reprezentacji Czechosłowacji, zdobył z nią ponownie tytuł wicemistrza świata. W finale mundialu w Chile (1962) Czesi prowadzili nawet z Brazylią 1:0, ale musieli ulec (1:3) jednej z najlepszych reprezentacji w historii futbolu.

Strzelec gola w finale, główny rozgrywający reprezentacji Josef Masopust, otrzymał Złotą Piłkę France Football dla najlepszego zawodnika Europy roku 1962. Był pierwszym piłkarzem Europy Wschodniej uhonorowanym tą nagrodą.

Masopust i Pluskal byli zawodnikami wojskowej Dukli i podobnie jak piłkarze Legii Warszawa nie mieli szans wyjazdu za granicę. Cieszyli się opinią najlepszych w Europie, nie mogli jednak swoich umiejętności porównać z prawdziwymi zawodowcami. A od propozycji nie mogli się opędzić.

Czesi jeszcze raz zadziwili wszystkich w roku 1976. Zdobyli mistrzostwo Europy, pokonując po drodze ZSRR (z Olegiem Błochinem i połową najlepszego wtedy w Europie Dynama Kijów). Następnie wygrali z Holandią (z Johanem Cruyffem), a w finale zmierzyli się z RFN – aktualnym mistrzem świata (z Franzem Beckenbauerem). Prowadzili 2:1 do 90. minuty, ale po rzucie rożnym Niemcy wyrównali.

Serię rzutów karnych kończył pomocnik Bohemians Praga Antonin Panenka. To, co wtedy zrobił, zdumiało wszystkich. W decydującym momencie zaryzykował strzał, który mógł go ośmieszyć i odebrać tytuł jego drużynie. Zrobił długi rozbieg, który zdezorientował takiego mistrza jak Sepp Maier.

Niemiecki bramkarz nie wytrzymał, usiadł na ziemi i tylko patrzył, jak piłka lekko uderzona przez Panenkę osuwa się po siatce w środku bramki. Ten strzał znany jest w Czechach jako „vrsovicky dloubak”, czyli lob. A Vrsovice to dzielnica Pragi, gdzie gra Bohemians.