Mało dżentelmeńskie ruchy szachistów

Układ z pozoru jest prosty: 64 pola, 32 figury i dwa wielkie ego – ale z tego rodzą się miliony kombinacji: przed, w trakcie i po meczu. Nie tylko na szachownicy, bo czasem równie ciekawe jest to, co dzieje się obok. Wielkie kłótnie i podchody, bo to naprawdę królewska gra, gdy przy szachownicy siadają dwaj arcymistrzowie, a w tle jest jeszcze tytuł mistrza świata.

W historii mistrzostw świata były już zrywane mecze, secesje, wzajemne pretensje i uszczypliwości. W końcu od tego się zaczęło, gdy Wilhelm Steinitz ograł w 1866 roku  Adolfa Anderssena.

Nie było jeszcze do końca ustalonych zasad wyłaniania mistrza świata, ani organizacji, która by nad wszystkim panowała, ale Steinitz uznał się za najlepszego i ogłosił to światu w wydawanym przez siebie „Międzynarodowym Magazynie Szachowym".

Nie wszyscy mu uwierzyli. Jego przeciwnicy natychmiast zaczęli podnosić, że gdyby Paul Morphy nie wyjechał do USA, pokazałby Steinitzowi miejsce w szeregu, ale nikt nigdy tego nie zweryfikował. Z Anderssenem (który też podobno szczyt formy osiągnął później) już się więcej nie spotkali, więc wątpliwości pozostały.

Spór rozstrzygnął się na krótko w 1872 roku, kiedy Steinitz pokonał podczas zaciętego meczu w Londynie kolejną wschodzącą gwiazdę, urodzonego w Lublinie Jana Zukertorta. Z tej okazji niektóre inne fachowe pisma zaczęły nazywać Steinitza mistrzem świata, ale to nie przekonało wszystkich.

Historia wróciła do punktu wyjścia, gdy Zukertort wygrał w wielkim stylu kilka silnie obsadzonych turniejów i jego zwolennicy podnieśli głowy. Ścigali Steinitza nawet w prasie nowojorskiej, publikując na jego temat pamflety.

Takie były początki tej zabawy, ale nawet później, gdy już powstała międzynarodowa organizacja FIDE kłótnie były na porządku dziennym – arcymistrzowie tak łatwo swoich przyzwyczajeń nie zmieniają.

Słynny Mecz Stulecia w Reykjaviku (w stulecie pojedynku Steinitza z Zukertortem) też zaczął się od stawiania warunków, fochów, zrywania negocjacji i przeciągania liny. Borys Spasski wykazał się nie lada cierpliwością, spełniając wszystkie zachcianki Bobby'ego Fischera, którego do gry przekonywał nawet sekretarz stanu USA Henry Kissinger – szachy to w tamtym czasie była chyba jedyna dziedzina, gdzie dominacja ZSRR nie podlegała dyskusji. Fischer wygrał, ale do meczu z Anatolijem Karpowem w 1975 roku już nie dopuścił, przedstawiając kolejną listę warunków, a gdy FIDE nie wszystkie spełniła – poddał pojedynek walkowerem.

Potem nadeszła era Garriego Kasparowa i jego batalii z Karpowem, na czele ze słynnym meczem z 1984 roku, przerwanym po pięciu miesiącach dramatycznych zmagań. Obaj podobno byli wycieńczeni, a prezydent FIDE Florencio Campomanes (nazywany przez Kasparowa Carpomanesem) swoją decyzję tłumaczył obawami o zdrowie zawodników.

Wściekły Kasparow, który grał o wiele lepiej niż na początku meczu i miał nadzieję na zwycięstwo, zrewanżował się Campomanesowi w 1993 roku, organizując własny mecz o mistrzostwo świata z Anglikiem Nigelem Shortem. Oficjalnym powodem były nieodpowiednie warunki, przedstawione przez FIDE.

Kasparow i jego przeciwnik zdobyli sponsorów i podzielili się pieniędzmi według własnych reguł. Secesja w szachach trwała aż do 2006 roku, kiedy tytuły zdecydowali się zunifikować Weselin Topałow i Władimir Kramnik (wcześniej niespodziewanie pokonał Kasparowa).