Tour de France. Setny wyścig Tour de Framce

Po sukcesach Armstronga pozostała w Tour de France wielka dziura i jeszcze większy niesmak. Siedem tytułów Amerykanina (1999–2005), zdobytych za pomocą niedozwolonego wspomagania, wymazano z pamięci, na wszelki wypadek nie przyznano ich nikomu innemu. Bo lista oszustów, chętnych do wjechania na szczyt na skróty, niebezpiecznie się wydłużyła i trudno byłoby znaleźć dobrego kandydata.

Skruszony Niemiec

Brał prawie każdy, nie robiłem niczego dziwnego – powiedział ostatnio Jan Ullrich, największy rywal Armstronga w TdF, zwycięzca wyścigu 1997. – Korzystałem z usług Eufemiano Fuentesa. Moim zdaniem oszustwo zaczyna się wtedy, kiedy dzięki dopingowi coś zyskuję, a tak nie było, bo każdy miał dostęp do tych samych środków. To było jedynie wyrównywanie szans. Wiedziałem, że wcześniej czy później wyjdzie to na jaw i nawet Armstrong nie ucieknie przed prawdą, mimo że był kryty przez wiele instytucji. Nie jestem od niego wcale lepszy, ale i nie gorszy – spowiadał się magazynowi „Focus” skruszony Niemiec.

Na dopingu wpadały w Wielkiej Pętli i całe zespoły (afera Festiny w 1998 roku, która wstrząsnęła zawodowym peletonem), i wybitne jednostki: Aleksander Winokurow, Michael Rasmussen, Stefan Schumacher czy ostatnio Frank Schleck. Tytuły odbierano wcześniej i Floydowi Landisowi (2006), i Alberto Contadorowi (2010). Ale – jak zauważyła Amerykańska Agencja Antydopingowa (USADA) – nikt nie stworzył tak wyrafinowanej, sprawnej i prężnie działającej machiny, jak Armstrong i jego grupa US Postal.

– Kolarstwo stało się jedną z najczystszych dyscyplin. Ta zmiana otwiera drogę młodym, zdolnym chłopakom. Wyrównały się szanse, znów liczy się systematyczność, a nie to, kto ma lepszego lekarza – cieszy się w rozmowie z „Rz” Czesław Lang, dyrektor Tour de Pologne i trzykrotny uczestnik Wielkiej Pętli. – Jak się przejechało cały wyścig, to można o sobie powiedzieć, że jest się twardzielem. Strona sportowa zawsze była na najwyższym poziomie, ale do organizacji można było mieć zastrzeżenia. Kiedyś podczas upałów zaskoczyło mnie, że w hotelu nie ma klimatyzacji. Spaliśmy w wannie z wodą, żeby się ochłodzić. Teraz pewnie takich problemów nie ma – wspomina Lang.

Mimo ostatnich afer TdF nie traci na popularności. Wciąż uznawany jest za najważniejszą imprezę sportową po igrzyskach olimpijskich i piłkarskim mundialu, transmitowany do prawie 200 krajów. Jak pisze „New York Times”, to najbardziej wyczerpująca próba w zawodowym sporcie. Zatrzymały ją dotychczas tylko dwie wojny światowe.

Wyścig jest dzieckiem Henriego Desgrange’a, założyciela gazety „L’Auto”, poprzednika najsłynniejszego dziś dziennika sportowego – „L’Equipe”. Pierwsza edycja ruszyła na początku lipca 1903 roku w Montgeron na przedmieściach Paryża, spod kawiarni „Reveil Matin”. Składała się z sześciu etapów, łączących największe miasta: oprócz stolicy – Lyon, Marsylię, Tuluzę, Bordeaux i Nantes. Zwyciężył Francuz Maurice Garin. W nagrodę otrzymał 6 tys. franków. Dziś zwycięzca dostaje 450 tys. euro, na 8 tysięcy wyceniana jest wygrana etapowa.

Etapy, które początkowo liczyły ponad 400 km, stopniowo skracano, zwiększając jednocześnie ich liczbę. Desgrange w 1919 roku wymyślił żółtą koszulkę dla lidera, by wyróżniał się on w peletonie. Kolor był nieprzypadkowy, pochodził od papieru, na którym drukowano „L’Auto”. Dziś mamy i koszulkę zieloną dla najlepszego sprintera, i białą w czerwone grochy dla specjalisty od jazdy w górach, i jednolitą białą dla najlepszego młodzieżowca. A oprócz tego klasyfikację drużynową i najbardziej aktywnych.

Dorównać Jaskule

Już w pierwszych latach nie obyło się bez ofiar. W 1910 roku Francuz Adolphe Heliere utonął w morzu podczas dnia przerwy, w 1935 roku Hiszpan Francisco Cepeda, zjeżdżając z przełęczy Galibier, uderzył głową o kamień. Ale do najgłośniejszego wypadku doszło w 1967 roku. Brytyjczyk Tom Simpson, mistrz świata 1965, zemdlał podczas wspinaczki na legendarną Mont Ventoux („Nie pokazujcie matkom synów, którzy wjechali na tę górę” – brzmi znane powiedzenie dotyczące tego największego obok Alpe d’Huez i przełęczy Tourmalet symbolu TdF).

W wyścigu startuje trzech Polaków: Przemysław Niemiec, Michał Kwiatkowski i Maciej Bodnar

Tuż przed śmiercią Simpson miał powiedzieć: „wsadźcie mnie na rower”. W jego organizmie wykryto mieszankę amfetaminy i alkoholu. Ta tragedia przyczyniła się do wprowadzenia kontroli po każdym z etapów, a śmierć Włocha Fabio Casartellego w 1995 roku, ostatniej ofiary wśród uczestników, do ponownej dyskusji na temat używania kasków. Obowiązek ich noszenia wprowadzono jednak dopiero osiem lat później.

Pierwszym, który seryjnie kolekcjonował tytuły w TdF, był Francuz Jacques Anquetil (1957 i 1961–1964). Pięć razy zwyciężali też jeszcze tylko: Belg Eddy Merckx (1969–1972 i 1974, rekordzista etapowych wygranych – 34), Francuz Bernard Hinault (1978, 1979, 1981, 1982 i 1985) oraz Hiszpan Miguel Indurain, który jako jedyny dokonał tego rok po roku (1991–1995).

Polskie sukcesy to wciąż jedno etapowe zwycięstwo i trzecie miejsce Zenona Jaskuły w klasyfikacji końcowej w 1993 roku (pięć lat później Dariusz Baranowski był 12. w barwach US Postal). – Minęło już 20 lat, a wydaje mi się, jakby to było rok czy dwa lata temu. Do końca życia nie zapomnę tych tłumów ludzi w górach. Głośnych, wesołych, poprzebieranych. Z flagami swoich krajów w rękach, ale kibicujących każdemu. Nawet tym z końca stawki. To było budujące. Na podium łezka w oku mi się zakręciła – opowiada „Rz” Jaskuła, wówczas kolarz grupy GB-MG Maglificio. – Postanowiłem, że muszę wygrać przynajmniej jeden etap. I akurat udało się ten najcięższy, do Saint-Lary-Soulan, z finiszem 20, 30 km pod górę. Koledzy z zespołu się ucieszyli, bo był on lepiej płatny – śmieje się Jaskuła, który po wypadku i zakończeniu kariery zajął się biznesem.

Lang sukces Jaskuły oglądał w telewizji. – To była wielka chwila dla polskiego kolarstwa. Miałem tym większą satysfakcję, że wprowadzałem Zenka do świata zawodowców. Byłem jego pierwszym dyrektorem sportowym, w zespole Diana-Colnago uczyłem, jak to wszystko wygląda – przypomina Lang.

Dziś o powtórzeniu wyczynu Jaskuły marzą Przemysław Niemiec (Lampre-Merida) i Michał Kwiatkowski (Omega Pharma-Quick Step). Pierwszy zakończył tegoroczne Giro d’Italia na szóstym miejscu, drugi ma opinię jednego z największych talentów w peletonie. – Jest najmłodszy w naszej ekipie. Zabieramy go, by zbierał doświadczenie i spróbował powalczyć o białą koszulkę najlepszego młodzieżowca – mówią w zespole, którego liderem będzie brytyjski supersprinter Mark Cavendish. – Bardzo dobrze, że Michał poczuje atmosferę wyścigu – twierdzi Lang.

23-letni Polak, dwukrotny mistrz Europy (2007, 2008) i mistrz świata juniorów (2008), błysnął w tym sezonie w Tirreno-Adriatico (był czwarty) oraz w klasykach: Amstel Gold (również czwarty) i Strzale Walońskiej (piąty). W TdF – podobnie jak Niemiec – jeszcze nie startował, ale często porównuje się go do Petera Sagana, słowackiego rówieśnika z grupy Cannondale (dawniej Liquigas), który przebojem wjechał na kolarski szczyt. Rok temu Sagan w debiucie w Wielkiej Pętli wygrał trzy etapy i klasyfikację punktową.

Jednym z pomocników Sagana będzie Maciej Bodnar. Mistrz Polski w jeździe na czas przed dwoma laty zajął w Tourze 143. miejsce. Zabraknie Sylwestra Szmyda (Movistar), jedynego Polaka w ubiegłorocznym wyścigu. – Liczę, że nasi zawodnicy postarają się o etapowe zwycięstwo. Pierwszy tydzień pokaże, o co będą walczyć – uważa Jaskuła.

Wraca Contador

Pod nieobecność broniącego tytułu Bradleya Wigginsa i triumfatora ostatniego Giro d’Italia Vincenzo Nibalego wśród faworytów TdF najczęściej wymienia się Chrisa Froome’a (Sky). Pochodzący z Kenii Brytyjczyk już rok temu zajął drugie miejsce, mimo że pracował na wygraną Wigginsa. Teraz będzie liderem zespołu. Świetnie jeździ na czas i w górach. Ozdobą rywalizacji mogą być jego pojedynki z Alberto Contadorem (saxo-Tinkoff), jedynym aktywnym kolarzem, który zna smak zwycięstwa w trzech wielkich tourach (w TdF w 2007 i 2009 roku). Hiszpan nazywany rewolwerowcem wraca na trasę Wielkiej Pętli po dyskwalifikacji za doping.